‘Stranger to stranger’, heet het nieuwe album van Paul Simon. En een ‘vervreemdend’ album is het inderdaad geworden, met invloeden van rap, de elektronische dance, flamenco en avantgardecomponist Harry Partch. Maar de experimenten zijn gelukkig zelden een doel op zich.

“De beste plaat van Paul Simon sinds ‘Graceland'”, juicht een fan van Paul Simon op AllMusic.com. De critici zijn nauwelijks minder enthousiast over ‘Stranger to Stranger’, en ook zij plaatsen het album op één lijn met ‘Graceland’, Simon’s meesterwerk uit 1986. Die vergelijkingen zijn begrijpelijk. ‘Stranger to Stranger’ lijkt op ‘Graceland’ door de sterke nadruk op het ritme. Op ‘Graceland’ waren het vooral de Afrikaanse trommels die de muziek van Simon pit gaven, op ‘Stranger to Stranger’ heeft Simon de krachten gebundeld met een flamenco-gezelschap, maakt hij gebruik van de beats van elektronische danceartiest Clap!Clap! en zet hij Peruviaanse drums in. Op ‘Cool Papa Bell’ en ‘In a Parade’ keert hij zelfs terug naar de Afrikaanse ritmes van ‘Graceland’.

Alleen puilde ‘Graceland’ ook uit van songs met krachtige ‘hooks’, wondermooie melodieën en harmonische klanken – denk alleen maar aan ‘Diamonds on the Soles of her Shoes’ of ‘Homeless’. Dat is nu minder het geval, al staan er zeker goede songs op ‘Stranger to Stranger’ zoals het op een flamenco-ritme gebaseerde ‘Wristband’. De eerste single van het album – dat lijkt te gaan over een muzikant die zijn eigen optreden mist omdat hij geen polsbandje heeft, maar uit in een verhandeling over minder bedeelden die hun hele leven worden uitgesloten van deelname aan de maatschappij – staat als een huis.

Exotische klanken

Een verschil met ‘Graceland’ is dat Simon zijn songs nu eerder om de ritmes heen heeft gebouwd, terwijl hij toen de ritmes eerder als ondersteuning gebruikte. Simon put zich bovendien uit om zo exotisch mogelijke klanken bij elkaar te brengen, nog een verschil met ‘Graceland’.

Zo maakt Simon op het droomachtige ‘Insomniac’s Lullaby’ gebruik van een kithara en andere zelfgebouwde instrumenten van avant-gardecomponist Harry Partch, de uitvinder van de 43-delige toonschaal. Op ‘Werewolf’ is een ektar te horen, een eensnarig Indiaas instrument waar klankmagiër Simon op een of andere manier zo’n toon aan ontlokt dat het klinkt alsof er een weerwolf huilt. Het nummer lijkt overigens een aanklacht tegen menselijke hebzucht: “Life is a lottery, a lot of people lose. And the winners, the grinners with money-coloured eyes. Eat all the nuggets, then they order extra fries.”

Hondengeblaf

Inderdaad, Simon heeft zijn experimenteerlust de vrije loop gegeven op ‘Stranger to Stranger’: je hoort nu eens een sirene op de achtergrond, dan weer een gospelkwartet, een klok, straatgeluiden, een vervormde stem, hondengeblaf, gehoest, onbestemde geluiden. Er komen flarden muziek voorbij, hier en daar lijken het wel collages van alle soorten muziek die Simon in zijn lange carrière heeft gemaakt.

Het geeft ‘Stranger to Stranger’ – de titel zegt het al – een vervreemdende klank. Door alle klankexperimenten doet ‘Stranger to Stranger’ ook denken aan ‘Surprise’, waarop Simon samen met Brian Eno hogere muzikale sferen opzocht. Misschien wel meer nog dan aan ‘Graceland’.

Toch vertrouwd

Veel composities op ‘Stranger to Stranger’ hebben ook wel wat weg van de met soundscapes verrijkte songs van ‘Suprise’. Simpele songs eigenlijk, ondanks alle bijgeluiden en verspringende ritmes – songs zoals het titelnummer, dat een rechttoe-rechtaan liefdesliedje is (zij het nogal vermoeid – “It’s hard working the same piece of clay, day after day, year after year”). Soms klinken de nummers behoorlijk vertrouwd. Het gitaarintro van ‘Insomniac’s Lullaby’ had zo op een plaat van Simon & Garfunkel kunnen staan, ‘The Riverbank’ (over Simon’s bezoek aan oorlogsveteranen) doet – afgezien van het zenuwachtige getrommel en de snerpende gitaar – denken aan de muziek die Simon in het midden van de jaren zeventig maakt.

Naarmate je ‘Stranger to Stranger’ vaker beluistert, ga je het meer waarderen. En dan blijken alle klankexperimenten zelden een doel op zich, maar juist een verrijking. Even wennen, zeker in vergelijking met het toegankelijke ‘Gracleand’. Maar zeker ook een album om vaak te draaien.

Paul Simon treedt op 31 oktober op in de Ziggo Dome in Amsterdam.

(Jan Bletz)